Rumus Sudut Majmuk dan Rumus Sudut Berganda

6.5   Rumus Sudut Majmuk dan Rumus Sudut Berganda
 
  • Rumus sudut majmuk yang boleh digunakan untuk mencari nisbah trigonometri bagi sudut majmuk adalah seperti yang berikut:

     
   

\(\text{sin}(A+B)= \text{sin} \ A \text{ kos} \ B + \text{kos} \ A \text{ sin} \ B\)

\(\text{sin}(A-B)= \text{sin} \ A \text{ kos} \ B - \text{kos} \ A \text{ sin} \ B\)

   
     
 

\(\text{kos}(A+B)= \text{kos} \ A \text{ kos} \ B - \text{sin} \ A \text{ sin} \ B\)

\(\text{kos}(A-B)= \text{kos} \ A \text{ kos} \ B + \text{sin} \ A \text{ sin} \ B\)

 
     
 

\(\text{tan}(A+B) = \dfrac{\text{tan }A + \text{tan }B}{1-\text{tan }A \text{ tan }B}\)

\(\text{tan}(AB) = \dfrac{\text{tan }A - \text{tan }B}{1+\text{tan }A \text{ tan }B}\)

 
     
 
  • Sudut yang berbentuk \((A+B) \text{ atau }(A-B)\) dikenali sebagai sudut majmuk
  • Sudut yang berbentuk \(2A, \ 3A, \ ...\) dikenali sebagai sudut berganda
 
  • Rumus sudut majmuk boleh digunakan untuk membuktikan identiti trigonometri yang lain
 
Contoh
     
   
(a)

Buktikan identiti bagi 

\(\text{sin }(90^{\circ}+A) = \text{kos } A\).

   
(b)

Tanpa menggunakan kalkulator, cari nilai bagi \(\text{tan }15^{\circ}\).

   
   
Penyelesaian:
   
(a) \(\text{sin }(90^{\circ}+A) \\ = \text{sin }90^{\circ} \text{ kos }A + \text{ kos }90^{\circ} \text{ sin }A\\ =(1) \text{ kos }A + (0) \text{ sin }A\\ =\text{ kos }A \)
   
(b)

Ingat kembali bahawa:

Sudut sin kos tan
\(45^{\circ}\) \(\dfrac{1}{\sqrt2}\) \(\dfrac{1}{\sqrt2}\) \(1\)
\(60^{\circ}\) \(\dfrac{\sqrt3}{2}\) \(\dfrac{1}{2}\) \(\sqrt3\)
   
  \(\begin{aligned} &\text{tan }15^{\circ}\\ &=\text{tan }(60^{\circ} -45^{\circ})\\\\ &=\dfrac{\text{tan }60^{\circ} - \text{tan }45^{\circ}}{1+\text{tan }60^{\circ} \ \text{tan }45^{\circ}}\\\\ &=\dfrac{\sqrt 3 - 1}{1+ (\sqrt3)(1)}\\\\ &=\dfrac{\sqrt3 -1}{\sqrt 3+1}\\\\ &=2-\sqrt3 \end{aligned} \)
   
   
 
 
  • Rumus sudut berganda:
     
    \(\text{sin } 2A = 2 \text{ sin }A\text{ kos }A\)    
     
 

\(\text{kos } 2A = \text{ kos}^2 \ A - \text{ sin}^2 \ A\)

\(\text{kos } 2A = 2\text{ kos}^2 \ A - 1\)

\(\text{kos } 2A = 1- 2\text{ sin}^2 \ A \)

 
     
  \(\text{tan }2A = \dfrac{2\text{ tan }A}{1-\text{tan}^2 \ A}\)  
     
 
  • Rumus lain yang melibatkan sudut berganda boleh diterbitkan secara aruhan

  • Rumus sudut separuh dengan keadaan \(\text{sin }\dfrac{A}{2}\) , \(\text{kos }\dfrac{A}{2}\) dan \(\text{tan }\dfrac{A}{2}\) boleh diungkapkan dalan sebutan \(\text{sin }A\) dan \(\text{kos }A\) seperti berikut:

     
    \(\text{sin }\dfrac{A}{2} = \pm \sqrt{\dfrac{1-\text{ kos }A}{2}}\)    
     
  \(\text{kos }\dfrac{A}{2} = \pm \sqrt{\dfrac{1+\text{ kos }A}{2}}\)  
     
  \(\text{tan }\dfrac{A}{2} = \pm \sqrt{\dfrac{\text{sin }A}{1+\text{ kos }A}}\)  
     
 
Contoh
     
   
(a) Cari nilai bagi ungkapan \(2\text{ sin }15^{\circ} \text{ kos }15^{\circ}\) dengan menggunakan sudut rumus berganda.
   
(b) Buktikan bahawa \(\text{tan }\dfrac{x}{2} = \dfrac{1-\text{ kos }x}{\text{sin }x}\).
   
   
Penyelesaian:
   
(a) \(2\text{ sin }15^{\circ} \text{ kos }15^{\circ}\\ = \text{sin }2(15^{\circ})\\ =\text{sin }30^{\circ}\\ =\dfrac{1}{2}\)
   
(b)

\(\begin{aligned} \text{Sebelah kanan } &= \dfrac{1-\text{ kos }x}{\text{sin }x}\\\\ &= \dfrac{1-\begin{pmatrix} 1-2\text{ sin}^2 \ \dfrac{x}{2} \end{pmatrix}}{2 \text{ sin }\dfrac{x}{2}\text{ kos }\dfrac{x}{2}}\\\\ &= \dfrac{2\text{ sin}^2 \ \dfrac{x}{2} }{2 \text{ sin }\dfrac{x}{2}\text{ kos }\dfrac{x}{2}}\\\\ &=\dfrac{\text{sin }\dfrac{x}{2}}{\text{kos }\dfrac{x}{2}}\\\\ &=\text{tan }\dfrac{x}{2} \end{aligned}\)

 

Maka, terbukti bahawa \(\text{tan }\dfrac{x}{2} = \dfrac{1-\text{ kos }x}{\text{sin }x}\).