Perkembangan semangat antipenjajah

• Jepun menggunakan slogan "Asia untuk Asia" dan "Konsep Lingkungan Sekemakmuran Asia Timur Raya" - tekankan kebebasan Asia
• Selari dengan perjuangan nasionalis Kesatuan Melayu Muda (KMM).
• KMM bekerjasama dengan Jepun untuk beri kemerdekaan kepada Tanah Melayu.

Perjuangan menuntut kemerdekaan dalam kalangan orang Melayu

• Tentera Jepun membebaskan ahli KMM yang dipenjarakn oleh British.
• Jun 1942, Jepun membubarkan KMM kerana menuntut kemerdekaan daripada Jepun.
• Jepun tidak akan beri kemerdekaan kepada Tanah Melayu walaupun KMM telah membantu dalam peperangan dengan British.
• Anggota KMM dalam organisasi ketenteraan yang ditubuhkan Jepun Giyu Gun dan Giyu Tai sertai gerakan bawah tanah menentang Jepun tetapi dalam masa sama bekerjasama dengan pentadbiran tentera Jepun.
• Kesatuan Rakyat Indonesia Semenanjung (KRIS) ditubuhkan oleh nasionalis Melayu untuk mencapai kemerdekaan bersama Indonesia.
• Jepun restui matlamat KRIS.
• Perjuangan KRIS gagal kerana Jepun kalah dalam Perang Dunia Kedua.
• Penubuhan Parti Kebangsaan Melayu Malaya (PKMM) selepas zaman pendudukan Jepun.

Kesedaran politik di Sarawak dan Sabah

• kegiatan penduduk Sarawak dikawal melaui persatuan yang ditaja oleh Jepun.
• Kakeo Kokokai
  • Persatuan Cina Seberang Laut anjuran Jepun.
  • Gabungan persatuan Cina yang merangkumi dialek, daerah dan nama keluarga di bawah satu pertubuhan.
  • Mempunyai cawangan di bandar utama yang didiami orang Cina seperti Sibu.
• Orang Melayu dan Iban diberi jawatan dan kuasa lebih tinggi sebagai Pegawai Daerah.
• Di pantai timur Sabah, Parti Kebangsaan Melayu Tawau ditubuhkan, Orang Kaya-Kaya Abu Bakar sebagai pengerusi.