Mempunyai tiga aspek

• Perkembangan nasionalisme yang dipimpin oleh golongan intelektual.
• Ditinjau melalui penulisan - guru, penuli dan wartawan, hasilkan akhbar, majalah, novel, cerpen dan puisi.
• Kewujudan pertubuhan dan persatuan.

Perjuangan Golongan Intelektual

• Intelektual berpendidikan agama
  • Tokoh digelar sebagai Kaum Muda - salurkan idea melalui gerakan Islah.
  • Agama Islam sebagai asas kemajuan untuk dunia dan akhirat.
  • Penubuhan madrasah.
  • Wanita diberikan peluang belajar di madrasah.
  • Idea disebarkan melalui akhbar dan majalah.
• Intelektual berpendidikan Inggeris
  • Maktab Melayu Kuala Kangsar (MCKK).
  • Melatih bangsawan untuk menyuarakan hak mendapat pendidikan bagi orang Melayu.
  • Mereka salurkan idea dan tuntutan secara baik dengan British - menggunakan akhbar.
• Intelektual berpendidikan Melayu
  • Maktab Perguruan Sultan Idris (SITC) 
  • Kewujudan Pejabat Karang Mengarang - hasilkan buku berkualiti, mengasah bakat pelajar.
  • Kemasukan bahan bacaan dari Timur Tengah dan Indonesia.
  • Menitikberatkan mata pelajaran Sejarah dan keagungan empayar Melayu di Alam Melayu.
  • Mata pelajaran Anyaman dan Kesihatan juga diangga penting.
  • Pertubuhan Ikatan Pemuda Pelajar dan Ikatan Semenanjung Borneo ditubuhkan.

Perjuangan melalui penulisan

• Akhbar dan Majalah
  • Digunakan untuk mengetengahkan isu hak dan masa depan bangsa, polemik Kaum Muda dengan Kaum Tua, isu pentadbiran, ekonomi, dan sosial.
  • Syarikat Jelutong press menyuburkan kegiatan penerbitan akhbar.
  • Intelektual yang berpendidikan Melayu dan Inggeris juga terlibat dalam perkembangan persuratan.
• Akhbar Masyarakat Cina dan India
  • Masyarakat Cina
    • Merangsang pemikiran masyarakat Huachiao (kaum Cina seberang laut) - perjuangkan nasib wanita dan menyemai perasaan cinta akan negara China.
    • Contoh: Lat Pau dan Modern Daily News.
    • Pada tahun 1929, orientasi penulisan lebih kepada antiimperialisme.
    • tahun 1930-an, akhbar mula memperjuangkan soal kesatuan sekerja dan keadilan sosioekonomi bagi masyarakat kelas bawahan.
  • Masyarakat India
    • Menerbitkan akhbar walaupun beroperasi dalam masi yang singkat.
    • Memperjuangkan kepentingan politik dan sosial masyarakat India di negara ini.
    • Contoh: Tamil Nesan dan Tamil Murasu.
    • Akhbar The Indian dan Indian Pioneer - memuatkan kepentingan perpaduan masyarakat kelas tengah.
• Karya Kreatif
  • Kemunculan novel bertemakan semangat cinta akan negara dan perjuangan membela nasib bangsa.
  • Contoh: novel Mari Kita Berjuang oleh Abdullah Sidek - menyeru masyarakat memerdekakan diri dari aspek ekonomi.
  • Contoh puisi: "Angan-angan dengan Gurindam" oleh Omar Mustaffa, "Sedarlah" oleh Harun Aminurrashid dan "Serunai Pujangga" oleh Abdul Samad Ahmad.
  • Cerpen pula banyak bertemakan semangat pejuang, nasib bangsa dan cinta akan tanah air.
    • Contoh: "Rumah Besar Tiang Sebatang" oleh Ishak Haji Muhammad, "Cerita Awang Putat" karya Abdul Rahim Kajai.

Perjuangan melalui persatuan

• Kesatuan melayu Singapura (KMS) 1926
  • Ditubuhkan oleh Mohammad Eunos Abdullah.
  • Menggalakkan ahli aktif dalam pentadbiran.
  • Memperjuangkan kepentingan orang Melayu dalam politik dan pendidikan.
  • Mementingkan pelajran teknik dan pengajian tinggi.
  • Kejayaan KMS mendorong banyak penubuhan persatuan.
  • Berkerjasama dengan British - meminta supaya orang Melayu diberi peluang dalam pentadbiran.
• Persaudaraan Sahabat Pena (PASPAM)
  • Menggalakkan ahli bersatu dan bertukar-tukar pendapat.
  • Bermula di Pulau Pinang tahun 1934 - mengadakan perhimpunan seluruh Tanah Melayu hingga tahun 1939.
  • Berusaha menyatukan pergerakan orang Melayu melalui kongres atau persidangan.
  • Menghimpunkan wakil persatuan Melayu dari Brunei, Labuan dan Sarawak untuk mengutarkan isu kebangsaan.
  • Di Sabah, ramai kalangan tokoh yang aktif dalam organisasi berbentuk penulisan.
  • Kebanyakkan ahli di Sabah terdiri daripada guru sekolah Melayu, pegawai rendah kerajaan dan peniaga.
• Kesatuan Melayu Muda
  • Ditubuhkan oleh Ibrahim Haji Yaakob.
  • Berjuang melalui akhbar Majlis.
  • Menentang British dengan gagasan Melayu Raya.
  • Dianggap radikal oleh British kerana berani menentang kerajaan kolonial.
  • Membangkitkan perasaan anti-British melalui penulisan dalam Akhbar dan majalah.
• Persatuan Masyarakat Cina dan India
  • Persatuan Cina
    • Sebelum Perang Dunia Kedua, masyarakat Cina masih menumpukan perhatian kepada negara China.
    • Pemimpin revolusi China, Dr. Sun Yat Sen melawat pemimpin Cina di negara kita sebanyak empat kali.
    • Untuk mendapat sokongan penentangan kerajaan Manchuria di China.
    • Masyarakat Cina yang lahir di negeri-negeri Selat atau Cina Peranakan memberi perhatian kepada kebajikan dan perkembangan politik tempatan.
    • Tan Jiak Kim berpendidikan Inggeris menubuhkan Persatuan Orang Cina Peranakan British (SCBA).
    • Menggalakkan pendidikan tinggi dan teknikal dalam kalangan masyarakat Cina.
    • Tan Cheng Lock berusaha SCBA di Melaka dan menuntut peluang perkhidmatan kerajaan.
  • Persatuan India
    • Ditubuhkan untuk menjaga kepentingan masyarakat India di Tanah Melayu - Persatuan India Taiping dan Persatuan India Pulau Pinang.
    • Persidangan India Se-Malaya diadakan untuk membincangkan isu masyarakat India.
    • G.V Thaver menubuhkan Malayan Indian Associastion (MIA).
    • Dr. A.M. Soosay memimpin Central india Association of Malaya (CIAM) - gabungan 12 persatuan India dan empat dewan perniagaan.
    • CIAM berjaya menaikkan idea nasionalisme masyarakat India di Tanah Melayu. 
  • Masyarakat Sikh
    • Terlibat dalam pasukan keselamatan.
    • Menjadikan berek polis atau kuarters kerajaan dan gurdwara sebagai tempat aktiviti sosial dan agama.
    • Menubuhkan Persatuan Khalsa Diwan Malaya. 
    • Masyarakat India Muslim melibatkan diri dalam perniagaan dan pentadbiran.